کمک های اولیه روانی و حمایت از افراد سرخورده

همانطور که به سلامت جسمانی خود اهمیت می دهیم و با کوچک ترین علائم بیماری به پزشک مراجعه می کنیم و اصول بهداشتی را برای حفظ سلامت جسمانی رعایت می کنیم تا بیمار نشویم، باید به حفظ سلامت روان نیز توجه داشته باشیم چراکه سلامت روان نیز به همان اندازه و حتی بیشتر در زندگی ما تاثیرگذار و حائز اهمیت است.

جسم و روان همواره بر یکدیگر تاثیر متقابل دارند؛ مطالعات نشان می دهند اگر فردی بیماری جسمی داشته باشد، این بیماری سلامت روان او را تحت تاثیر قرار می دهد و همین طور اگر مشکلی در زمینه سلامت روان داشته باشد، احتمال ابتلا به بیماری های جسمی نیز در او بیشتر می شود.
همچنین مطالعات نشان می دهند افرادی که دچار نوعی اختلال روانی هستند و از سلامت روان کاملی برخوردار نیستند، با احتمال ابتلای بیشتری به بیماری های صعب العلاج مانند سرطان و حتی بیماری ها مزمن رو به رو هستند.
بنابراین سلامت روان از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار است و مراقبت از آن نیاز به رعایت اصولی دارد که عموم مردم باید نسبت به آن آگاهی و دانش کافی داشته باشند.

** کمک های اولیه روانی
کمک های اولیه روانی در مورد افرادی که دچار مشکلات یا بحران های روانی شده اند مانند کمک های اولیه در حوادث اهمیت ویژه ای دارند؛ همانطور که وقتی فردی دچار حادثه می شود لازم است اقدامات اولیه ای مانند بازکردن راه های تنفسی، کنترل نبض و فشار خون و تنفس مصنوعی برای او انجام شود، در مورد فردی که دچار اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی یا بحران های ناشی از سوءمصرف مواد یا حالت های توهمی می شود، نیز باید اقدامات اولیه ای ویژه ای صورت گیرد.
دکتر پیمان حسنی ابهریان رئیس مرکز مغز و شناخت پژوهشگاه علوم شناختی در توضیح این موضوع به خبرنگار علمی ایرنا گفت: کمک های اولیه روانی که می تواند در شرایط بحرانی و مشکلات روانی به افراد کمک کند شامل آرامش بخشی، همدردی و همدلی، قضاوت و سرزنش نکردن فرد و انگیزه بخشی برای رفع مشکل است.

* آرامش بخشی
ابهریان اظهار کرد: اولین کمکی که می توان برای این افراد انجام داد، آرامش بخشی است یعنی باید به فرد یا خانواده ای که دچار بحران روانی شده آرامش دهیم تا بعد بتوانیم وارد اقدامات درمانی شویم.
وی افزود: مثلا اگر خانواده ای متوجه شد که فرزندش اعتیاد دارد در واقع با یک بحران مواجه شده است که برای کنترل آن ابتدا باید محیط خانه آرام شود و اعضا خانواده به یکدیگر آرامش دهند؛ پس از اینکه آرامش را به فرد و خانواده بازگرداندیم باید درمان ها را آغاز کنیم اما گاهی ممکن است بازگرداندن آرامش به راحتی صورت نگیرد و بحران روانی ایجادشده به قدری شدید باشد که نیاز به درمان دارویی داشته باشد.
ابهریان ادامه داد: مداخلات درمانی در اینگونه بحران های روانی بیش از ۹۰ درصد به صورت غیردارویی و به صورت مصاحبه، مشاوره و روان درمانی است و در ۱۰ درصد موارد نیز دارو درمانی توسط پزشک متخصص اجتناب ناپذیر است.

* همدردی و همدلی
متخصص علوم اعصاب شناختی اظهار کرد: پس از آرامش بخشی باید به فردی که دچار مشکل روانی شده، بفهمانیم که با او همدرد هستیم و او را کاملا درک می کنیم و جملاتی مانند این را مطرح کنیم که ‘می دانم این شرایط سختی است و اگر من هم در این شرایط قرار می گرفتم همین حالت را پیدا می کردم’؛ همچنین باید به او بفهمانیم که این مشکل تنها مختص او نیست و افراد زیادی با مشکلات اینچنینی مواجه هستند.
ابهریان گفت: همچنین باید به او بفهمانیم که تنها نیست و می تواند حمایت های خانواده و حمایت های اجتماعی را برای رفع مشکل خود داشته باشد تا در نهایت بتوان وارد مرحله کنترل بحران شد.

* قضاوت کردن ممنوع
رئیس مرکز مغز و شناخت پژوهشگاه علوم شناختی با تاکید بر اینکه در مواجهه با افراد دچار مشکلات روانی باید از قضاوت کردن نسبت به آنها پرهیز شود چراکه نتیجه معکوس را به همراه خواهد داشت، گفت: کمک ها باید بدون قضاوت یک سویه و مقصر دانستن کسی صورت گیرد.
ابهریان توضیح داد: اختلالات روانی معمولا دوسویه هستند و در تقابل با شخص یا اشخاص دیگر ایجاد می شوند؛ بنابراین مهمترین اقدام این است که این رابطه دوسویه که سبب ایجاد این اختلال شده است، قطع شود.
وی افزود: سپس باید شخص سومی وارد این قضیه شود تا در قدم اول بدون قضاوت موضوع را بررسی و کمک کند تا مشکل حل شود.

* سرزنش ممنوع
ابهریان همچنین سرزنش کردن را روش نامناسبی در مواجهه با افراد دچار مشکلات روانی عنوان کرد و گفت: حتی اگر مشکل ایجادشده به دلیل اشتباهی باشد که خود فرد انجام داده است، نباید او را سرزنش کرد چراکه سرزنش کردن تحریک آمیز است و می تواند مشکلات فرد را شدیدتر کند بنابراین نباید طوری صحبت کنیم که مشکل حادتر شود و در مقابل باید کاری کرد تا فرد دچار بحران روانی شده، بر اعصاب و رفتار خود مسلط شود.

* انگیزه بخشی
دبیر کارگروه توانبخشی شناختی ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی انگیزه بخشی به فرد دچار مشکلات روانی برای همراهی در زمینه حل مشکل را بسیار موثر دانست و گفت: باید در فردی که دچار بحران یا اختلال روانی شده است انگیزه ای ایجاد کنیم تا خودش برای حل مشکل ایجادشده تلاش کند زیرا در مشکلات روانی نمی توان مانند بیماری های جسمی داروهایی را تجویز و توصیه کرد که این داروها را مصرف کند تا بهبود یابد بلکه در بیماری های روانی باید انگیزه لازم برای بهبودی و تغییر و تحول در فرد بیمار ایجاد شود.
ابهریان توضیح داد: انگیزه کافی را با مصاحبه انگیزشی و با روش هایی مانند روش پذیرش و تعهد که طی آن خود بیمار تعهدی را قبول می کند و به آن پایبند می شود، می توان در او ایجاد کرد.
وی گفت: با استفاده از این روش ها می توان حداکثر مداخله درمانی را روی کسی که در موقعیت آسیب و خطر قرار گرفته است انجام داد و به او در مسیر بهبودی کمک کرد.

** حمایت از افراد سرخورده
حمایت از افراد سرخورده بخش دیگر شعار امسال روز جهانی سلامت روان است؛ سرخوردگی در اثر ناتوانی در انجام کاری در فرد ایجاد می شود اما باید به این نکته توجه داشت که اگر فردی در زمینه ای توانایی لازم را نداشته باشد، حتما در عرصه دیگری می تواند موفق باشد و با این نگاه باید به او در مسیر بهبودی و رهایی از این حس ناخوشایند کمک کرد.
رئیس مرکز مغز و شناخت پژوهشگاه علوم شناختی در این خصوص توضیح داد: برای کمک به فرد سرخورده باید او را با مسائلی روبه رو کنیم که از عهده انجام آنها برمی آید تا علاوه بر رفع مشکل سرخوردگی، اعتماد به نفس را در او تقویت و به زندگی امیدوار کرد.
ابهریان گفت: به عنوان نمونه در مورد دانش آموزی در درس ریاضی موفقیت لازم را نداشته و با سرزنش معلم یا تمسخر همکلاسی های خود مواجه و به همین دلیل دچار سرخوردگی شده است، برای کمک باید توانایی های دیگرش را به او یادآور شویم؛ مثلا به او بگوئیم که دوستانت نمی توانند به خوبی تو نقاشی کنند یا در دروس حفظی مانند تو موفق باشند اما تو می توانی.
وی افزود: در مورد مسائل بزرگسالان نیز همینطور است و این مشکل می تواند مشکل شغلی، تحصیلی، اقتصادی و خانوادگی باشد؛ بنابراین به کسی که دچار سرخوردگی شده است، اولین کمکی که می توانیم ارایه دهیم این است که به او بفهمانیم که فرد توانمندی است و توانمندی هایش را به او نشان دهیم.

** روز جهانی سلامت روان
سازمان جهانی بهداشت ۱۹ مهرماه مصادف با ۱۰ اکتبر را به عنوان روز جهانی سلامت روانی نامگذاری کرده است و هر سال شعاری را برای این روز تعیین می کند که شعار امسال آن کمک های اولیه روانی و حمایت از افراد سرخورده است.
سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است که اگر اقدام عاجلی صورت نگیرد، بیماری روانی تا سال ۲۰۳۰ میلادی شایعترین بیماری در جهان می شود؛ بنابراین می توان روز جهانی سلامت روانی را تلنگری برای توجه بیشتر و اتخاذ تصمیمات و سیاست های زیربنایی برای مقابله با این بیماری ها دانست که در صورت بی توجهی می تواند تبعات ناخوشایندی برای جهانیان به دنبال داشته باشد.

 ایرنا